‘We leren de jongeren zijn wie ze zijn, met hun autisme’

Esmee werkt als sociotherapeut in een klinische behandelsetting voor jongeren met autisme. 

‘Op de groep verblijven jongeren van 16-23 jaar. Een leeftijd waarop je natuurlijk bezig bent met het ontwikkelen van je identiteit. Alle jongeren zijn hier om te leren zijn wie ze zijn, met hun autisme. Ze leren om daarmee te leven. Hoe reguleren ze hun emoties en gaan ze om met prikkeling? En hoe kun je dat überhaupt signaleren?’ 

Vastlopen in alledaagse taken

De jongeren lopen vaak vast op alledaagse dingen. Een kamer opruimen, of een maaltijd maken. Dat heeft niks met het IQ te maken, maar het hoe het brein de verschillende prikkels verwerkt.  

Een voorbeeld is de sensorische prikkelverwerking. Mensen met autisme kunnen aanraking heel vervelend vinden. Of er wordt heel sensitief gegeten, waardoor ze heel selectief zijn. Alleen witte groenten, alleen van een paars bord. Bepaalde geluiden niet kunnen hebben. Of, doordat het mondgevoel overgevoelig is, kunnen sommige jongeren met autisme alleen eten met een bepaalde structuur verdragen.

Overprikkeld of juist onderprikkeld

Het vastlopen in alledaagse taken kan ook komen doordat iemand met autisme moeite heeft om hoofd- en bijzaken te onderscheiden. 

Laatst kon een jongere het proces dat zich in haar hoofd afspeelde goed aan me uitleggen. Als je drinken moet pakken, welke kastdeur moet je dan hebben? Wil je water of melk, hoe vol moet het glas, hoe voelt dat in je maag? Ze hoorde zichzelf denken. En dat kost zó veel energie.  

De kans dat jongeren overprikkeld raken is dus groot. Maar tegelijk kan ook onderprikkeling problemen veroorzaken.  

Een voorbeeld daarvan is tijdens het eten. Er is een jongen die gewoon niet alleen maar kan eten, luisteren en praten. Die moet daar een constante prikkel bij hebben, zoals een sudoku of een kubus oplossen. Door dit toe te voegen hoort hij wel alle gesprekken, en kan hij zich daar ook af en toe in mengen.

Zoeken naar wat werkt

Wat werkt, dat verschilt per persoon. Dat is altijd zoeken. De één wordt snel overprikkeld, terwijl de ander juist onderprikkeld is. En waar de één dan vastloopt, uit dat zich bij de ander juist in boosheid. Vaak is er ook sprake van co-morbiditeit, zoals eetstoornissen, verslaving of depressies. En bij enorm veel prikkels ook psychoses of conversie-stoornissen. 

Vooral als iemand net op de groep komt ben je als sociotherapeut constant aan het signaleren in hoe hij zich gedraagt. Wat zien we in zijn gedrag, en wat betekent dat? Dat is ook een kwestie van uitvragen en uitproberen. We testen dingen, luisteren naar wat iemand zegt. 

Vooruit denken en precies communiceren

Het leukste aan het werk vind ik om de jongeren proberen te begrijpen. Je moet in een gesprek continu checken of we het over hetzelfde hebben. Anders loopt het fout. 

Laatst vroeg een collega bijvoorbeeld aan een jongen of hij ook Red Bull dronk. Nee, antwoordde hij glashard. Het bleek dat hij alleen Monster Energy dronk. 

Je zou in zo'n situatie geïrriteerd kunnen worden en denken dat de jongen je manipuleert. Maar dat is het niet. Het is een voorbeeld van hoe anders het brein werkt. Fascinerend, vind ik dat. 

Als sociotherapeut ben je dus constant aan het vooruitdenken, alles heel precies uitvragen. En die informatie gebruiken en weer teruggeven aan de jongere. Dat is intensief, maar tegelijk ook enorm leuk aan het werken met mensen met autisme.