Bewust bezig zijn met contact

Aandacht voor psychisch lijden

Tijdens de bachelor Geneeskunde wilde ik, zoals de meeste studenten, arts in het ziekenhuis worden. Mijn colleges waren in het ziekenhuis en ik kreeg voornamelijk les van medisch specialisten uit het ziekenhuis. Bekend maakt bemind.

Veel studenten hebben dan ook een romantisch beeld van arts zijn. Het beeld van de chirurg die de operatiekamer binnen rent en de patiënt redt. Of de Dr. House die bij rare en zeldzame symptomen toch een diagnose kan stellen, waarna de patiënt snel herstelt.

Maar het psychisch lijden dat patiënten door hun ziekte, of als ziekte, hebben? Daar was tijdens colleges en coschappen weinig tijd voor.

11 weken aandacht voor de psychiatrie

Ik heb tijdens de bachelor 5 weken les gekregen over psychiatrie en ook mijn coschap psychiatrie was 6 weken. 11 weken aandacht in een opleiding van 6 jaar, of 312 weken.

En dat terwijl de cijfers er niet om liegen: Nederland telt 210.000 patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen en 43% van de Nederlanders krijgen op een moment in hun leven psychische stoornis. En als je alleen kijkt naar de afgelopen 12 maanden, had 1 op de 5 Nederlanders één of meer psychische stoornissen.

In ieder specialisme zie je psychiatrie

Mensen met een psychische stoornis ga je dus bij ieder medisch specialisme tegenkomen. Denk aan patiënten met somatisch onverklaarde lichamelijke klachten (SOLK) zoals psychogene niet-epileptische aanvallen, maar aan ook patiënten met zowel lichamelijke als psychische problemen.

Het kan bijna niet anders dan dat je tijdens jouw studie geneeskunde patiënten tegen bent gekomen bij wie psychische en somatische klachten naast of door elkaar lopen. Als ik terugdenk aan mijn opleiding, is het beste voorbeeld mijn semiarts-stage bij de dermatologie. Daar zag ik patiënten met depressies en met schizofrenie, en ook een patiënt met een parasietenwaan.

Psychiatrie bij de dermatologie

Vooral die laatste, de patiënt met de parasietenwaan, heeft veel indruk op mij gemaakt. Een parasietenwaan is een enkelvoudige waanstoornis, waarbij men het idee heeft geïnfecteerd te zijn met parasieten. Patiënten kunnen hun hele huid openkrabben, maar ook hun hele huis overhoop halen en alle meubels wegdoen. Ze hebben in hun waan het idee dat de 'beestjes' overal zitten.

Deze patiënten willen vaak niet naar de psychiater, terwijl ze daar wel het beste kunnen worden behandeld. Vaak blijven ze jaren bij de dermatologie en interne lopen, waarbij ze langzaamaan hun huid verminken en zich niet geholpen voelen. Ontzettend belangrijk dus om bij deze ziekte op de juiste manier contact te maken met de patiënt.

Gelukkig was er bij mijn semiarts stage een arts gespecialiseerd in psychodermatologie. Hij wist op welke manier hij met haar contact moest maken; op een vriendelijke en warme manier. Hij wist haar serieus te nemen, waarbij hij een tweesporen-beleid wist in te zetten. Zowel onderzoek naar de parasieten, als uitleg over een parasietenwaan en ook die behandelen. Doordat de patiënt hem vertrouwde ging ze akkoord met verder onderzoek en een antipsychoticum.

Contact maken met de patiënt

De casus liet mij zien hoe belangrijk kennis over psychiatrie is bij somatische specialismen. De manier waarop je contact maakt met patiënten kan ervoor zorgen dat patiënten zich goed of slecht aan je adviezen houden. Het kan bepalen of ze wel of niet terugkomen.

En bewust bezig zijn met de het contact met patiënten leer je het beste bij de GGZ.

Voorbeelden? De manier hoe je contact maakt met iemand met een depressie of met een manie is volledig anders. Bij iemand bij een depressie kan je fysiek heel dichtbij komen, terwijl het bij een manische patiënt belangrijk is om fysiek afstand te houden. Bij iemand met psychose is het belangrijk om voor iemand te zorgen, terwijl je bij iemand met een persoonlijkheidsstoornis moet opletten dat je iemand niet gaat redden. Je moet dan niet de autonomie te veel afnemen.

De invloed van mijn houding, stem en woorden

Tijdens mijn baan bij GGZ Centraal kreeg ik wekelijks supervisie over hoe ik het beste contact kon maken met patiënten. Welke rol mijn houding, stem gebruik en woorden daarin rol spelen. Ik leerde hoe ik door mij kleiner of groter te maken invloed kan hebben op de manier waarop een gesprek verloopt. En dat soms de beste manier van patiënten motiveren is om als zorgverlener achterover te leunen en niks te doen of zeggen.

Motiverende gespreksvoering

Tenslotte heb ik motiverende gespreksvoering geleerd, wat bij patiënten met ongezonde leefstijl en verslaving altijd goed is om te kunnen. Je leert over de dramadriehoek, die ook in het dagelijks leven ontzettend handig is. Net zoals de cirkel van invloed. Het is kennis die het contact met patiënten makkelijker maakt, maar ook het contact met collega's.

Bij de opleiding heb ik maar een paar practica gehad over gesprekstechnieken. Ik weet nog dat wij bij het VUmc les kregen over de ballon leeg laten lopen wanneer patiënten boos waren. Natuurlijk heel nuttig, maar de verdieping in hoe je contact kan maken met patiënten leer je pas als je er elke dag mee bezig bent. Zonder de aandacht die daarvoor is bij de GGZ had ik dat nooit op deze manier geleerd.

Het is kennis die ik de rest van mijn leven meeneem.

Trimbos - psychische gezondheid; Trimbos - NEMESIS-2 (PDF); NTVG - Parasieten- of infestatiewaan (PDF)